Prapaskenat e një lufte tragjike

Greqia, teatër i një lufte civile mizore, përfaqësoi terrenin e vetëm të përplasjes së armatosur europiane midis dy ideologjive - demokratiko-liberale dhe socialiste - që ndanë botën të nesërmen e Luftës së Dytë Botërore

Lufta e Ftohtë e luftuar më së miri/Prapaskenat e një lufte tragjike

Greqia, teatër i një lufte civile mizore, të zgjatur nga viti 1946 deri më 1949, përfaqësoi terrenin e vetëm të përplasjes së armatosur europiane midis dy ideologjive - demokratiko-liberale dhe socialiste - që ndanë botën të nesërmen e Luftës së Dytë Botërore. 60 vjet nga mbarimi i luftës civile duket e dobishme që të ripërshkohen etapat më domethënëse të kësaj tragjedie kombëtare që ia dorëzoi vendin helen "bllokut perëndimor", ama me një çmim shumë të lartë, duke përfshirë edhe paqëndrueshmëri politike, prapambetje ekonomike dhe qeveri gjysëm apo totalisht diktatoriale, deri me ardhjen e kolonelëve në vitin 1967.

Në shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore, Greqia ishte një monarki e mbajtur nga Mbreti Jorgo i II-të, me një qeveri të kryesuar nga filofashisti Ioanis Metaksas. Pavarësisht simpative të tij për Musolinin dhe Hitlerin (për shembull, Gjermania blinte 40 përqind të duhanit grek), Kryeministri - në konsideratë të simpatisë së Mbretit ndaj Anglisë - zgjodhi që të ruajë një neutralitet dashamirës ndaj Britanisë së Madhe. Kështu, mbylli sytë përpara provokimeve në rritje italiane, që u kulmuan në gusht të vitit 1940 me silurimin e kryqëzorit Elli të ankoruar në radën e ishullit Tìnos me rastin e festës së ngjitjes në qiell të Virgjëreshës. Por edhe durimi i Metaksasit e kishte një limit. Në fakt, kur Musolini - i mërzitur për faktin që Hitleri nuk e kish informuar në rastin e disa ndërmarrjeve ushtarake dhe i dëshiruar që të niste një "luftë paralele" të veten - urdhëroi ambasadorin e tij në Athinë që t'u dorëzonte autoriteteve helene në orën 3 të mëngjesit të 28 tetorit 1940 një ultimatum poshtërues, që do të skadonte vetëm pas 3 orësh, në orën 6, qeveria greke e hodhi poshtë kërkesësn italiane dhe u përgatit për luftë. Për fashistët, Greqia do të demonstrohej një kockë shumë e fortë. Grekët u grumbulluan rreth flamurit kombëtar. Në harkun e pak ditëve, ushtria greke jo vetëm që i zmbrapsi italianët përtej kufirit shqiptar, por kaloi në kundërsulm, duke pushtuar Korçën më 22 nëntor, Sarandën më 6 dhjetor dhe Gjirokastrën me 8 dhjetor. Ushtritë greke qenë në pikën e pushtimit të Portit të Vlorës, vendimtar për furnizimin e trupave italiane, por për shkak të kushteve shumë të këqija meteorologjike u desh që ta ndalnin marshimin.

Qysh nga momenti i parë i pushtimit italian, Çërçilli ishte shprehur i gatshëm që t'i vinte në ndihmë Greqisë, por Metaksasi ishte përmbajtur, për të mos kryer asnjë akt provokues ndaj Hitlerit. Por kjo nuk i vlejti për ta mbajtur urtë diktatorin gjerman. Më 6 prill të vitit 1941, në optikën e sigurimit të krahut ballkanik në pritje të sulmit kundër Bashkimit Sovjetik, Gjermania lëshoi Operacionin Marita domethënë pushtimin e Greqisë. Boshti e theu rezistencën greke dhe anglezët vrapuan në ndihmë të tyre. Më 20 prill Gjenerali Colakoglu, komandant i armatës së Maqedonisë perëndimore, u dorëzua pa autorizimin e qeverisë së tij, ndërsa vetë qeveria dhe Mbreti u transferuan në Kretë, e konsideruar një fortesë e pathyeshme: në realitet do të binte pas një bombardimi masiv gjerman (20 maj 1941) dhe një lufte të ashpër, kështu që qeveria dhe Mbreti do të largoheshin fillimisht në Kajro dhe më pas në Londër. Me rënien e Greqisë, gjermanët vunë në zotërim zonat strategjikisht më të rëndësishme, si Athina, Selaniku, disa ishuj dhe një rrip territori në kufi me Turqinë. Gjenerali Colakoglu (ai i dorëzimit pa autorizimin e qeverisë) u bë kreu i një qeverie kukull, të cilës i pasuan ato të civilëve Konstantinos Logothetòpulos dhe Ioanis Ràlis.

Më 31 maj, flamuri nazist u valëvit mbi Akropol. Menjëherë u zhduk, në të vërtetë një ngushëllim i pakët. Më e rëndësishme qe ajo që ndodhi në frontin e organizimit të rezistencës, me të cilën u okupua Partia Komuniste (KKE). Përpara pushtimit, kjo parti kishte një forcë të papërfillshme. E përçarë nga brenda, kishte vuajtur prej sulmeve të vazhdueshme të qeverisë autoritare të Metaksasit, duke arritur që mblidhte maksimumi 9 përqind të votave. Të nesërmen e pushtimit, Sekretari i Përgjithshëm komunist, Nikos Zakariadis (në atë kohë në burg, përpara se të deportohej në Dakau) e përshëndeti rezistencën greke si një "luftë për çlirim kombëtar" dhe bëri thirrje për një grumbullim rreth Metaksasit për kauzën e përbashkët të lirisë.

Në shtator të vitit 1941 u themelua Fronti i Çlirimit Kombëtar (EAM, Ethnikò Apeleftherotikò Mètopo). Megjithëse komunistët në brendësi të EAM-it qenë predominues, u desh që të krijohej përshtypja se Fronti ishte një koalicion midis të gjitha partive të së Majtës dhe i bujqve. Pak kohë pas themelimit të tij, nga trungu i EAM-it lindi EEAM-i ose Fronti i Çlirimit Kombëtar Punëtor (Ergatikò Ethnikò Apeleftherotikò Mètopo), që i përqendroi përpjekjet e tij midis klasës punëtore dhe qe thelbësor për organizimin e disa grevave të përgjithshme me impakt të madh, në veçanti ato të shkurtit dhe të marsit 1943, që arritën t'i bëjnë të dështojnë planet e gjermanëve për t'i detyruar punëtorët grekë që të punojnë për Rajhun. Krahu ushtarak i EAM-it ishte në fakt Ushtria Popullore e Çlirimit Kombëtar (ELAS, Ethnikòs Laikòs Apeleftherotihòs Stratòs). ELAS-i u themelua në dhjetor të vitit 1941, ndërsa bandat e para partizane morën rrugët e maleve në verën e mëpasme.

Në dimrin 1941 - 1942 lindën edhe formacione të tjera partizane jokomuniste. Më e rëndësishmja e të cilave qe Lidhja Kombëtare Demokratike (EDES, Ethnikòs Dimokratikòs Ellinikòs Sìndesmos), me tendenca republikane, që kishte në krye Gjeneralin Nikòlaos Plastìras, promotor i un puçi ushtarak në vitin 1922 dhe i njërit në vitin 1933, që gjithsesi qëndroi gjatë të gjithë kohëzgjatjes së luftës në Francë, ku ishte vetëmërguar pas puçit të dështuar të vitit 1933. Në Greqi, kreu efektiv u bë Gjenerali Napolèon Zèrvas, nga ana e tij i përfshirë si në vendosjen, ashtu dhe në përmbysjen e diktaturës së Teòdoros Pàngalosit në vitin 1926. Një organizatë tjetër rezistente republikane dhe reformiste ishte Çlirimi Social dhe Kombëtar (EKKA, Ethnikì ke Kinonikì Apelefthèrosis) e Kolonelit Dimìtrios Psarròs, i cili hyri në luftën e armatosur vetëm në vitin 1943.

Ndërkohë, forcat e pushtimit bullgar vendosën kolonët e tyre në Maqedoninë greke, ndërsa gjermanët nuk tregonin kurrfarë hezitimi në persekutimin dhe pushkatimin e partizanëve dhe të dyshimtëve. Në dhjetor të vitit 1943 shkatërrimi i një serie fshatrash në rajonin Kalàvrita dhe ekzekutimi i të paktën 700 midis grave, pleqve dhe fëmijëve qe një episod veçanërisht mizor i pushtimit nazifashist. Veç kësaj, konfiskimi sistematik nga ana e gjermanëve i ushqimit dhe i sendeve të tjera shkaktoi një inflacion të frikshëm dhe një mungesë katastrofike ushqimi. Situata në qytetin e Athinës gjatë dimrit 1941 - 1942 ishte aq e dëshpëruar sa që qeveria në mërgim e Emanuìl Kuderòsit arriti që t'i bindte autoritetet britanike që ta ndërprisnin embargon ndaj Greqisë së pushtuar për të lejuar trazitin, nëpërmjet Turqisë, të mallrave ushqimore të sjella nga Kryqi i Kuq suedez. Një pasojë tjetër tragjike e pushtimit qe padyshim eliminimi pothuajse total i pranisë hebraike. Komuniteti sefardit i Selanikut u shfaros. Për hebrejtë athinas gjërat shkuan pak më mirë falë ndihmës së ofruar nga EAM-i. Pavarësisht pushtimit, Britania e Madhe mbeti ngushtësisht e përfshirë në çështjet greke. Politika angleze synonte që të mbështeste kthimin e Mbretit pas çlirimit. Për Forin Ofisin, ishte e nevojshme që të mbahej aleate Greqia edhe si garanci për ruajtjen e lirisë së komunikimit përgjatë rrugëve të naftës në Lindje të Mesme.

Në mars të vitit 1944, kur pjesa më e madhe e Greqisë kontinentale kontrollohej nga partizanët, EAM-i shpalli papritmas krijimin e një Komiteti të Përkohshëm të Çlirimit Kombëtar (PEEA, Prosorinì Epitropì Ethnikì Apeleftherosis), i drejtuar nga pedagogu i shquar universitar, jo komunist, Alèksandros Svòlos. Megjithatë, pavarësisht se PEEA-ja kërkoi që të mos i uzurponte prerogativat e qeverisë në mërgim, vetë krijimi i saj përfaqësonte një sfidë ndaj Kuderòsit dhe ministrave të tij dhe, praktikisht, disa anëtarë të PEEA nxitën revolta në brendësi të forcave të armatosura të ndodhura në Egjipt. Çërçilli urdhëroi që të reagohej me vendosmëri. Rebelimet u shtypën, krerët e revoltës u dënuan me vdekje, edhe pse më pas dënimi i kthye në burgim të përjetshëm. Por, tashmë raportet midis qeverisë në mërgim dhe EAM-it qenë prishur. Për të tentuar që të ripërcaktoheshin raportet e forcës dhe të bihej dakord mbi të ardhmen politike të vendit, EAM-i, ELAS-i, KKE-ja dhe përfaqësues të tjerë të majtë u takuan në maj të vitit 1944 në Liban me përfaqësuesit e qeverisë, të kryesuar nga kryeministri i ri, Georgios Papandreu. Midis partizanëve kishte vetëm 2 komunistë. Më 20 maj u nënshkrua një dokument që parashikonte formimin e një qeverie të unitetit kombëtar me 24 anëtarë, 6 prej të cilëve të ardhur nga radhët e PEEA-së. Ndërkohë, koincidenca midis rebelimeve në forcat e armatosura në Lindjen e Mesme dhe përparimit të Ushtrisë së Kuqe në Besarabi, forcuan tek Çërçilli dëshirën që të shmangte afirmimin e një hegjemonie komuniste në Greqi. Në pak minuta, kryeministri britanik i quajti partizanët e ELAS-të "banditë të poshtër" dhe "kafshët më të pabesa dhe fëlliqura". Sidomos pas vrasjes të ndodhur më 16 prill të vitit 1944 të Kolonelit Psàrros nga ana e një njësiti të ELAS-it, që megjithatë duket se kish vepruar me inciativën e vet dhe jo pas urdhërave të komitetit qendror të EAM-it. Në tetor 1944, me çlirimin e realizuar, ndërsa qeveria Papandreu vendosej në Athinë, në Moskë ndodhte ndarja e famshme "me përqindje" e Ballkanit dhe e Europës Lindore midis Çërçillit dhe Stalinit. Rumania dhe Bullgaria e shkonin Bashkimit Sovjetik respektivisht me 90 dhe 75 përqind, Jugosllavia dhe Hungaria me nga 50 përqind secila (por u ngritën në 60 përqind pro Bashkimit Sovjetik në takimin e mëpasëm midis ministrave të Jashtëm, Molotov dhe Iden), Greqia për 90 përqind Britanisë së Madhe.

Po në të njëjtat ditë, më 18 tetor, qeveria Papandreu, "e transformuar - siç kujton Riçard Klog - prej mbështetjes britanike nga një turmë politikanësh të diskredituar që ishte në një qeveri të vërtetë uniteti kombëtar", arriti në Greqi, ndërsa mbeturinat e forcave gjermane të pushtimit linin vendin, të ndjekura nga partizanët dhe nga sulmet ajrore aleate. Në ato momente, Greqia ishte praktikisht në gjunjë: 1 stërlinë vlente shifrën astronomike të 170000 miliard dhrahmive. Shpërndarja e mallrave të dorës së parë ishte bërë shumë e vështirë nga tronditja që kish goditur si sistemin ekonomik - tregtar, ashtu dhe atë të transporteve. Veç kësaj, ishte dhe problemi i goditjes së kolaboracionistëve. Por, për hir të së vërtetës, nuk dukej se Papandreu shqetësohej shumë për këtë gjë. Për të, problemi më i vështirë ishte që të kryhej çarmatimi paqësor i formacioneve partizane dhe zëvendësimi i tyre me një ushtri kombëtare. Në sytë e kryeministrit, vetë ekzistenca e ELAS-it vinte në rrezik shtetin e ri. Në nëntor u arrit një marrëveshje: bandat partizane si të ELAS-it, ashtu dhe të EDES-it do të shkriheshin më 10 dhjetor. ELAS-i protestoi: në atë ushtri kishte vetëm monarkistë, profashistë dhe antikomunistë. Nuk e kishte gabim. Në fillim të dhjetorit, Sekretari i Partisë Komuniste Greke (KKE), Geòrgios Siàntos, bëri të ditur se ELAS-i nuk do ta çmobilizohej. Menjëherë, përgjegjësi i trupave britanike, Gjenerali Ronald Skobi, pohoi se nuk të ngurronte ta përdorte forcën në dispozicion të tij për të mbrojtur qeverinë e krijuar ligjërisht. Ministrat e majtë dhanë menjëherë dorëheqjen dhe, në atmosferën e një tensioni të madh, më 3 dhjetor EAM-i thirri në një miting përkrahësit e saj në sheshin Sìntagma në qendër të Athinës. E kapur nga paniku, policia qëlloi mbi turmën e demonstruesve, duke vrarë të paktën nja 50 prej tyre dhe, duke plagosur shumë të tjerë. Represionin e përgjakshëm e pasuan sulmet nga postave të policisë. Duket se KKE-ja, të paktën në këtë fazë të parë, donte ta shmangte përplasjen e drejtpërdrejtë me anglezët. Por, Çërçilli nuk ishte i këtij mendimi. Përkundrazi. Në një mesazh të dërguar Gjeneralit Skobi, urdhëronte që ta konsiderohej Athina si një qytet nën pushtim dhe të qëllohej për të vrarë. Telegrami, i interceptuar nga amerikanët dhe i përhapur në shtypin e përtejoqeanit, kontribuoi që amerikanët të merrnin një pozicion neutraliteti: Lincoln McVeagh, ambasadori amerikan në Athinë, arriti në pikën që t'u mohonte anglezëve lejen për të nxjerrë ujë nga pusi i ambasadës.

Me shpërthimin e trazirave, Papandreu kishte dhënë dorëheqjen. Çërçilli e kish urdhëruar që të qëndronte në detyrë, por situata tashmë ishte e pakontrollueshme. Për Krishtlindje vetë Çërçilli dhe Ideni shkuan në kryeqytetin grek dhe më 30 dhjetor pranuan zgjidhjen e vetme të mundshme: emërimin si Regjent të Peshkopit Damaskinòs (i quajtur pak kohë më parë nga vetë kryeministri anglez "një prift infektues, mbeturinë e Mesjetës") në pritje të një referendumi institucional lidhur me ekzistencën e monarkisë. Disa ditë më vonë, më 3 janar 1945, në vend të Papandreut u emërua kryeministër Gjenerali Nikòlaos Plastìras. Më 11 janar u shpall armëpushimi. Më 12 shkurt, në Vàrkiza, në rrethinat e Athinës, u nënshkrua një marrëveshje politike midis palëve. ELAS-i pranoi çarmatimin (duke dorëzuar, veç të tjerash shumë më tepër armë nga sa i qenë kërkuar) në këmbim të premtimit të një amnistie për krimet e zakonshme politike, të impenjimit për të spastruar me vendosmëri më të madhe kolaboracionistët dhe profashistët nga ushtria dhe nga policia, të garancisë së ruajtjes së lirive demokratike të pasuara nga ana tyre me zgjedhje të lira, nën mbikqyrjen e fuqive aleate. Por Bashkimi Sovjetik - në kundërshtim me Britaninë e Madhe, Shtetet e Bashkuara dhe Francës - nuk deshi ta bëjë një gjë të tillë, duke theksuar se do të bëhej fjalë për një ndërhyrje në punët e brendshme greke. Më pas, konfuzion të mëtejshëm krijoi një episod tjetër.


Zgjedhjet e 31 marsit rezultuan në një luftë midis të Djathtës populiste e monarkiste nga njëra anë dhe liberalëve dhe qendrës së djathtë nga ana tjetër. Të parët siguruan 206 vende nga 354 të tilla; Bashkimi Politik Kombëtar, aleancë e tri partive të vogla me në krye Sofoklìs Venizèllos, Geòrgios Papandreu e Panajiòtis Kanelòpullos, siguroi 68 vende; liberalët e Sofùlisit 48 vende; Partia Kombëtare e ish -komandantit të EDES-it (tashmë antikomuniste e zjarrtë), Gjenerali Napolèon Zèrvas, 20 vende. Misioni aleat (AMFGE) deklaroi se zgjedhjet qenë zhvilluar në mënyrë demokratike dhe e fiksoi përqindjen e abstenimeve në 9.4 përqind, ndërsa komunistët theksuan se kishte votuar vetëm 49 përqind e atyre që kishin të drejtën e votës. Kryeministër u emërua Konstantìnos Caldàris, nip i populistit Panagìs Caldarìs dhe qe ai që fiksoi referendumin institucional për 1 shtator 1946. Konsultimi u mbajt në datën e fiksuar dhe monarkai fitoi me 68 përqind (1136289 vota) të votave, kundrejt 32 përqind (524771 vota) të Republikës. Referendumi nuk pati mbikqyrjen e AMFOGE-së, megjithëse Britania e Madhe dhe Shtetet e Bashkuara i kishin shqyrtuar listat elektorale, akuzat e bëra nga opozita gjetën konfirmim në raportet konfidenciale të vëzhguesve aleatë. Më 27 shtator, Mbreti Jorgo i II-të shkeli në territorin grek, por pak më shumë se 6 muaj më vonë, më 6 prill 1947, ndërroi jetë. Në fron u ngjit i biri Pavllo.

Qeveria Caldaris nuk e vuri ujin në zjarr që të zbuste mosmarrëveshjet midis të Djathës dhe të Majtës. Përkundrazi, filloi një politike represioni dhe dhune kundër eksponentëve socialistë dhe komunistë. Kjo qëndronte edhe në vizionin e tij të politikës ndërkombëtare, e kushtëzuar nga një antikomunizëm i alarmuar, edhe për shkak të regjimeve me frymëzim sovjetik të lindura në Bullgari e në Shqipëri, vende me të cilat Greqia kishte hesape të pambyllura lidhur me rivendikimet territoriale mbi Epirin e Veriut dhe Thrakën e Veriut. Masat e ashpra të Caldàrisit shërbyen për ta përshpejtuar rënien në luftë civile. Qysh përpara zgjedhjeve të marsit banda partizane të lidhura me KKE-në kishin marrë malet, të vendosura për ta marrë në njëfarë mënyre pushtetin. Në gusht, pas një sulmi komunist në Litòhoro të Pierias dhe përplasje të tjera në fshatrat e veriut, qeveria deklaroi se bandat mbështeteshin nga Bullgaria dhe Jugosllavia. Kurse Bashkimi Sovjetik shtyu Ukrainën, e cila kishte akoma një seli në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, që ta denonconte Greqinë si shtet provokues dhe persekutues të pakicave. Në tetor u formua Ushtria Demokratike (DSE) e drejtuar nga Markòs Vafiàdis, komandant komunist me origjinë nga Anadolli. Në dimrin 1946 - 1947, lufta civile ishte tashmë në zhvillim.

Në fillim të vitit 1947 Britania e Madhe informoi Shtetet e Bashkuara se nuk ishte më në gjendje të përballonte kostot e mbështetjes për Greqinë. Me shpejtësi të konsiderueshme, Presidenti Truman siguroi më 12 mars nga Kongresi 14 milion dollarë për ndihma emergjence: lindëte e ashtuquajtura "doktrinë Truman", domethënë impenjimi amerikan për të marrë përsipër ekonomikisht përpjekjet e "popujve të lirë" për t'u rezistuar tentativave subversive të pakicave të armatosura. Siç kujton David U. Elvud, duke iu referuar studiuesit të historisë ndërkombëtare U. H. MekNill, këto ndërhyrje kushtëzoheshin nga bindja se ekzistonte një lidhje midis modernizimit ekonomik dhe modernizimit politik. "Sikur të mund të përmirësohej situata ekonomike aq sa t'i mundësonte çdo qytetari grek që të jetonte në mënyrën e parashikuar dhe të dëshiruar prej tij qysh nga fëmijëria - nënvizonte MekNill - ndoshta interesi i ekzagjeruar dhe fanatizmi që populli manifeston ndaj partive dhe programeve politike do të zvogëlohej. Rrethanat - këmbëngulte ai - mund të bëheshin atëhere të favorshme për afirmimin gradual të një përbashkësie idesh që përfshin të gjithë popullsinë dhe lejon restaurimin e një qeverie vërtet demokratike. Begatia ekonomike nuk mund të garantojë një qeveri të qëndrueshme dhe popullore, por sigurisht do ta bënte më të mundshëm realizimin e saj". Optimizëm apo sipërfaqësi ekonomistike? Amerikanët do ta kuptonin shpejt se, "siç vërejti me përbuzje Etli (kryeministri anglez, shënimi im.) të adoptoje doktrinën Truman nënkuptonte të kishe dukjen se mbështesje "interesa të provuara dhe reaksionare kundër reformave dhe revolucioneve në favor të të varfërve"". Me pak fjalë, nuk do të ishte kjo lëvizja për të mundur komunistët dhe mbështetjen që ata gjenin në popull. Ose, të paktën jo vetëm ajo.

Ndërkohë, taktika "godit e largohu" e Vafiàdis fillonte të jepte ndonjë fryt, edhe pse tentativat për të marrë qytetet kufitare të Fllorinës, Grevenës dhe Konicës dështuan. Megjithatë, qeveria e përkohshme e themeluar nga rebelët pikërisht në vitin 1947 kontrollonte politikisht dhe ushtarakisht rreth 70 përqind të territorit grek, nga Evrosi në Peloponez, dhe kishte edhe një kontroll të pjesshëm të maleve dhe të pjesës më të madhe të ishujve. Ushtria qeveritare në pjesën më të madhe të saj ishte e dislokuar në Athinë dhe në qytetet e mëdha, edhe pse kishte nën kontroll ultësirat e mëdha të Thesalisë dhe të Selanikut. Nga ana tjetër, rebelët mund të mbështeteshin mbi një ushtri prej më shumë se 50000 lufëtarëve dhe një rrjet të fuqishëm simpatizantësh në zonat rurale dhe malore. Selia qendrore e tyre ishte në Malin Vici, afër kufirit me Jugosllavinë, e mbështetur nga seli të tjera të përgjithshme rajonale në Greqinë qendrore (Mali Pind) dhe në Peloponez (Mali Taiget). Ndërkohë, në dhjetor të vitit 1946, Greqia kishte paraqitur një protestë të dytë në Kombet e Bashkuara, duke akuzuar Bullgarinë, Jugosllavinë dhe Shqipërinë, se furnizonin me armë partizanët. Kombet e Bashkuara vendosën që të formonin një komision për t'i verifikuar. Komisioni verifikoi dhe referoi: ishte e vërtetë, bullgarë, jugosllavë dhe shqiptarë, ndihmonin komunistët grekë. U vendos atëhere krijimi i një Komisioni Special të Kombeve të Bashkuara për Ballkanin (UNSCOB), i aftë që të garantonte respektimin e rekomandimeve të komisionit hetimor. Në relacione të shumta, UNSCOB-i e vuri në dukje sesi një mbështetje efektive ndaj luftës komuniste vinte nga vendet e bllokut komunist. Ndihmat shkonin nga furnizimi me shtretër dhe tenda, në atë të strukturave spitalore fushore der, natyrisht, në armët dhe municionet. Ndërkohë, qeverisë greke i vinin ndihmat e Misionit Amerikan për Ndihmën ndaj Greqisë (AMAG). Ndihmat nuk konsistonin vetëm në armë e municione, por edhe në një punë të vëmendshme dhe të saktë nga ana e konsulentëve amerikanë në koordinim e operacioneve ushtarake. Në nëntor të vitit 1947 u krijua deri një shtab i përgjithshëm operativ i përbashkëz greko - amerikan, ndërsa një impuls i ri ndaj vazhdimit të luftës erdhi nga emërimi i Gjeneralit Van Flijt si komandant i JUSMAPG-ut (Joint U.S. Military Advisory and Planning Group). Trupat britanike mbetën në Greqi. Nuk merrnin pjesë aktive në luftime, por impenjoheshin në stërvitjen e personelit ushtarak grek. Anasjelltas, ushtria demokratike mund të llogariste vetëm mbështetjen logjistike dhe operative të Jugosllavisë, Bullgarisë dhe Shqipërisë. Natyrisht, mbështetje e kushtëzuar nga autorizimi i Bashkimit Sovjetik, domethënë i Stalinit. Me pak fjalë, Greqia u bë praktikisht një fushë beteje në Luftën e Ftohtë. Aty po mateshin realisht raportet e forcës si nga pikëpamja ushtarake, ashtu dhe politiko - ekonomike. Në nëntor të vitit 1948 situata e rendit publik ishte në kolaps, aq sa qeveria shpalli gjendjen e jashtëzakonshme. Komunikimet tokësore midis Athinës dhe Selanikut, dy qyteteve më të mëdha, qenë praktikisht të pamundura. Edhe shërbimi hekurudhor u ndërpre dhe nuk u rivendos deri më 1949, me luftën civile të përfunduar. Të dyja palët vareshin në mënyrë të tepruar nga ndihma e huaj dhe derisa kjo ndihmë të ekzistonte lufta do të vazhdonte. Por diçka po lëvizte me ngadalësi, sidomos midis radhëve komuniste. Në vitin 1948 Tito e prishi me Kominformin. Duket se Stalini i preokupuar për projektin titist të krijimit të një federate ballkanike komuniste nën egjidën jugosllave, kishte urdhëruar në fillim të vitit 1948 Jugosllavinë dhe Bullgarinë që ta pushonin luftën në Greqi, duke ua mbyllur rubinetat e ndihmave. "Një prej arsyeve për të cilat lufta civile në fund u humb nga komunistët - shkruan Paolo Viola - qe si mungoi mbështetja sovjetike nëpërmjet kufirit jugosllav. Stalini nuk kishte ndërmend ta impenjonte Bashkimin Sovjetik në një aventurë në të cilën nuk besonte dhe që gjithsesi do të forconte një komunizëm, si të grekërve, ashtu dhe të jugosllavëve, armiqësor, ekstremist dhe të pavarur nga Moska. Bile vetë Beogradi përfundoi duke e tërbuar diktatorin sovjetik për autonominë e tepruar, të cilën nuk e kish mbajtur fshehur asnjëherë". Veç kësaj, në mendimin stalinian Shtetet e Bashkuara dhe Britania e Madhe nuk do të lejonin kurrë që Greqia të bëhej socialiste, duke ua prerë linjat e komunikimit me Mesdheun. Për më tepër, në këtë moment, Bashkimit Sovjetik i mungonte një marinë ushtarake dhe, për pasojë, nuk mund t'u shkonte në ndihmë shokëve grekë, ashtu siç i mungonte edhe bomba bërthamore (në fakt në posedim të Shteteve të Bashkuara). Me pak fjalë, nuk mund t'i përballonte në fushë të hapur fuqitë perëndimore. Si episod i mëtejshëm, është pastaj zgjedhja dritëshkurtër e KKE-së për t'u rreshtuar me Stalinin dhe kundër Titos në grindjen e famshme që çoi në "shkëputjen" jugosllave nga Moska. Kështu, qysh në korrik të vitit 1949, jugosllavët mbyllën kufijtë me Greqitë dhe Ushtrisë Demokratike nuk i erdhi as edhe një fishek ndihmë. Veç kësaj, kontributi masiv me ndihma dhe këshilltarë amerikanë dhe anglezë kish përfunduar për t'i ngritur standardet e ushtrisë kombëtare, sidomos pasi Marshalli Papàgos u vendos në krye të operacioneve. Në kontrast, në Ushtrinë Demokratike rriteshin në fakt mosmarrëveshjet: Varfiàdisit, që mbështeste taktikën guerrilase të "godit dhe largohu", i kundërvihej Zakariàdis, i cili ishte për transferimin e Ushtrisë Demokratike në ushtri në kuptimin e vërtetë të fjalës, e aftë që ta përballonte armikun në fushë të hapur. Grindja e pati epilogun në shkurt me spastrimin e Varfiàdisit, i akuzuar për disfatizëm, dhe me më të përpunueshmin Zakariàdis që mori personalisht komandën e Ushtrisë Demokratike.

Në të njëjtën periudhë, KKE-ja besnike ndaj linjës së Moskës dhe të Kominformit, vendosi që të përqafojë kauzën e një Maqedonie autonome në brendësi të një federate ballkanike. Kjo i detyrohej faktit se pothuajse 30 përqind e luftëtarëve të partisë qenë "helenë sllavishtfolës", të ardhur nga zonat sllavishtfolëse të Maqedonisë greke. Menjëherë propaganda qeveritare përfitoi për ta akuzuar KKE-në për antipatriotizëm, duke theksuar se komunistët qenë të gatshëm ato territore për fitimin e të cilave qenë derdhur lumenj gjaku grek. Pastaj, në planin ndërkombëtar, një tjetër "tullë" i goditi komunistët. Ishte zbuluar nga Kryqi i Kuq se të paktën 25000 fëmijë qenë transferuar nga Greqia në vende të tjera të bllokut komunist (e ashtuquajtura paidomazoma). KKE-ja u mbrojt duke thënë se, bëhej fjalë për t'i siguruar nga sulmet "monarkofashiste". Jo kështu për qeverinë që foli për këto evakuime si një ligj të ri jeniçerësh. Rasti bëri bujë, edhe pse numri i prindërve që kërkoi kthimin në shtëpi të fëmijëve të vet qe vetëm 1000. Nga ana e kundërt, pothuajse një numër i njëjtë fëmijësh (kryesisht fëmijë luftëtarësh të DSE-së) në kampet e jugut të menaxhuara nga organizata fetare dhe të kontrolluar drejtpërsëdrejti nga Mbretëresha e Greqisë, Federika e Hanovrit. Pjesa më e madhe do t'i jepej më pas në adoptim familjeve amerikane dhe vetëm kohët e fundit disa prej tyre kanë filluar të grumbullojnë lajme lidhur me familjet greke të prejardhjes.

Nga fundi i verës të vitit 1949, ushtria kombëtare filloi fuqishëm avantazhin. Pas betejash cfilitëse dhe të zjarrta në malet Gramoz dhe Vici, në kufijtë me Shqipërinë, mbeturinat e Ushtrisë demokratike (rreth 5000 njerëz), përshkruan në mënyrë definitive kufirin me Vendin e Shqiponjave. Në tetor, KKE-ja firmosi "përfundimin e përkohshëm" të luftimeve, por më pas armëpushimi do të ishte definitiv. Incidente sporadike u verifikuan akoma për disa muaj, por ekonomia dhe shoqëria greke dolën thellësisht të transformuara. Shkatërrimeve u qenë mbledhur shkatërrime. Atyre të pushtimit nazifashist ato të luftës civile. Një komb në kolaps, një ekonomi e gjunjëzuar, një popullatë në nevojë për gjithçka, sidomos për siguri dhe shpresë në të ardhmen. Gjatë konfliktit ndërgrek kishin vdekur 80000 njerëz, me mizori dhe dhuna nga të dyja anët. Rreth 20000 qenë personat e konsideruar fajtorë për krime kundër vendit: më shumë se 5000 u dënuan me dënim kapital apo me burgim të përjetshëm. Refugjatët qenë më shumë se 700000, pothuajse 10 përqind e të gjithë popullsisë. Këtyre u duhen shtuar veç të tjerash ata që u detyruan të shkojnë në mërgim pas nxjerrjes jashtë ligjit të KKE-së për të shmangur shtypjen e brendshme.

Në planin politik, pasojë e luftës civile qe një polarizim ideologjik i ngurtë midis forcave në terren. Deri në vitin 1952 do të qeverisnin - me koalicione të paqëndrueshme dhe gjithmonë në pragun e rënies - partitë e qendrës, të akuzuara veç të tjerash vazhdimisht për korrupsion, paaftësi dhe servilizëm ndaj centraleve të huaja, sidomos amerikane, që operonin (për shembull CIA) lirisht në territorin grek. Duket se është pikërisht kjo e fundit ajo që imponoi adoptimin në 1952 të sistemit elektoral mazhoritar, që në fakt ia dorëzoi vendin një diktature të maskuar deri më 1964. Por edhe kjo "radhë" nuk do ta fshinte paqëndrueshmërinë cfilitëse të kuadrit politik, e cila do të çonte në grushtin e shtetit të kolonelëve të 21 prillit të vitit 1967.

okeyys

okeeyy thnx

veq lufta s ka te bej me shkencee

sps...

sps...