Rock The End

Na ishin njëherë revolucioni dhe thyerja. Dhe na ishin jetët e djegura në skenë. Ndërsa sot muzika e re është estetikë institucionale. Fenomenologji e një restaurimi. E para se gjithash e fundit të një miti

Si ndodh kalimi nga revolucioni në restaurim? Nga rocku si mit te rocku si konvencion? E pastaj thonë tranzicionet: po ndërkohë do të duhej të kërkohet të mos mbetemi me gojën hapur kur “Osservatore Romano” e lumnon Bruce Springsteen-in, pas koncertit të tij të fundit tejet të fuqishëm në roman (në Torino, tjetër triumf prej 45 mijë paguesish), duke e definuar muzikë në gjendje të pastër, e jo vetëm: organi i Vatikanit veçon “konsistencën letrare të teksteve të këngëve të tij dhe vëmendjen ndaj vlerave katolike”, duke e shndërruar në një imazh të së vërtetës shoqërore, të “Deep America”, të klasave popullore me këmisha me katrorë që kërcejnë në histori, me prejardhje për nga idealet nga Depresioni dhe nga New Deal.

Nga ana tjetër, do të duhej pak gjë për ta cilësuar Bossin si një poet oborri, këngëtarin e Obama-s: pas së gjithash a nuk e ka kënduar himnin "We Shall Overcome» në të famshmet "Seeger Sessions"? E fisnikëron energjia, thonë adhuruesit e tij, gjeneroziteti në skenë, fuqia për të vënë krahë e qafë një kitarë elektrike me E-Street Band-in edhe në moshën gati gjashtëdhjetëvjeçare, dhe të mbahet edhe pas tri orësh muzikë, me një shpërthim talenti skenik që edhe sot e kësaj dite i trenon aficionados-et.

Kështu tundohemi të kuptojmë ku ka përfunduar tërbimi spontan, tingulli i muzikës së “ndyrë” që e bënte të hallakatej Frank Sinatra-n dhe crooner-ët, transgresioni i nisur me Bill Haley-n dhe “Rock Around Clock” dhe i vazhduar me gjallërinë bardhë e zi të Elvis Presley-t. Ku ka përfunduar standardi i vjetër i rockut, “të jetuarit dhe të vdekurit shpejt”, që e ka bashkuar stilin e Jimmi Hendrix-it, me kitarat e tij të djegura në skenë, dhe gjestualitetin e bardhë të Jim Morrison-it? Mbetet kujtesa, një nostalgji e shkallës së dytë, e rikrijuar për shembull në formë komedie si në filmin e Ang Lee për Woodstock-un. Është sigurues dhe fisnik, “Taking Woodstock”, filmi i regjisorit të “Tigri dhe dragoi”, që mëton të demonstrojë se një parantezë e “Peace and Love”, dashuriçka në baltë dhe muzikë, me një ekzibicion të çiltër mjekrash, mustaqesh, lakuriqësie të epokës, sot mund të duket si një plagë e thellë zbuluese e një historie: kur lufta në Vietnam ishte një ankth i përditshëm dhe klithma amerikane e anti-amerikane e kitarës së Hendrix-it ofronte përnjëmend idenë se po çirrej veli i një bote të dhunës.

Natyrisht, në mes gjendet një stinë e gjatë pa theksa historikë, ku modat dhe stilet e muzikës pasndiqen pa u bërë kurrë një paradigmë kolektive. Pas “progresive”, me suitat e tij shumë të gjata, pas flauteve të Ian Anderson, pas manierizmave të Emerson-it, Lake-t dhe Palmer-it, erdhi koha e ringjalljes punk, tri akorde dhe “no future”, sharje ndaj publikut, droga dhe britma toksike.
Ama ishin revolta sektorësh. Ndërsa nëse shikohet mënyra se si protagonistët e vërtetë e kanë elaboruar rockun, vërehet aty për aty se rreth viteve ’80 muzika i është nënshtruar manierës dhe barokut me “grotesken” ekzibicioniste të grupit Queen të Freddie Mercury-t, melodramë homoseksuale me gjoks lakuriq, shndërruar në gospel apo në këngë fitoreje (“We are the Champions”), do të thotë korrespondues i saktë i një kloni tjetër të kiçit botëror “Vincerò” të Tre tenorëve, me “Turandot” dhe princin Calaf të monumentalizuar në slogan kakaritës gjithnjëë e më të përçudshëm dhe vulgar.

Skema kishte funksionuar dhe funksionon edhe sot, me Madonna-n: që nuk është një heroinë e rockut, po një ndërtuese shou, imazhesh dhe konfiguracionesh. Me kryqëzimet e saj latinoamrikane, hiperseksuale dhe plot djersë shkëlqyese. Ose me bekimin “global” të Evita Peron-it, dhe sot me rimarrjen, në moshën pesëdhjetë vjeç, të ritmeve “dance”, Madonna nuk është më prej kohësh siç e definoi Mick Jagger: “Një gotëz talent në një oqean ambiciesh”.

Maddona është kalimi nga rocku në look, një ndërmarrje dhe një ndërmarrëse, një këngëtare mediokre dhe një projeksion total imazhesh në ekran të globalizimit. Për më tepër që edhe Mick Jagger dhe Rolling Stones-at, me turnetë e tyre botërorë paksa të përsëritur dhe të mërzitshëm, paraqesin fantazmën e rrudhur të vetvetes dhe të atij tërbimi jo-politik, përkundrazi brezor dhe të kotë “tërbimi ynë paksa idiot”, që ngulfaste vitet e “Satisfaction”.

Një e vërtetë e mundshme është se, i privuar nga miti, rocku ka mbijetuar si zëvendësues i parashikueshëm i ngjarjeve. Në koncertin e fundit në San Siro, U2 kanë krijuar një spektakël tingujsh planetarë, të ndërtuar me anë të njerëzve të njohur dhe teknologjisë. E 25 vitet e fundit të popit dhe rockut janë yjëzuar nga “Live Aid”, për Afrikën dhe Botën e Tretë, d.m.th. nga manifestimet e masës që, nën yllin e Bob Gedof-it dhe Bono-s, sjellin në skenën e pafundme divat seç herë e më të plakur të një gjysmë shekulli të muzikës.
Të cilët e përsërisin veten, kanë të njëjtit kore, po ato këngë të futura në arkiv, ngase publiku dëshiron ta njoh veten në atë që tashmë e njeh, ose në historinë dhe përjetimin e vet: miti, në rock, është formulim psikologjik më i vogël, që bën të gërshetohen ngjatje individuale po aq të vogla, duke i shndërruar në koralitet vetënjohës.

Ka edhe histori të tjera, në dukje në të përhapura, si ajo e Leonard Cohen-it, që edhe në moshën 75 vjeçare ende sillet rreth botës për ta kënduar, me zërin e tij prej basi, të njëjtin avaz të mrekullueshëm. Megjithatë, kjo nuk është rock, e as mit. Cohen-i është ku e ku më i ngjashëm me një poet që është mundur të haset në muzikën e dyzet viteve të fundit (edhe kur rrëfen raportin e tij kalimtar me Janis Joplin mes çarçafëve të “Chelsea Hotel”).
Ndërsa miti, përveç poezi e letërsi: pranon degradime nga poshtë, e lë veten të ndyhet. E ka kuptuar këtë, në një mënyrë somnambulike, Bob Dylan-i, që në çdo koncert të “Neverending Tour” humb spektatorët dhe shtrembëron muzikën e tij; e nuk është e rastësishme që Itali diçka e ngjashme me mitin të jetë mishëruar në personin e Vasco Rossi-t, një hero thjesht provincial, “pa rropulli”, (siç thoshte P.V.Tondelli) dhe sidoqoftë moskokëçarës krenarisht ndaj estetikës.

Na vjen të themi, atëherë, se restaurimi rocketar, me imprimatur-in e “Ossevratore Romano”, është çmimi i paguar për një mëkat të prejardhjes, kur revolucioni kishte për detyrë të kridhej në baltën e Woodstock-ut dhe muzikës së “zezë”. Pastaj ka ardhur koha e konvencioneve. E po deshëm, e biznesit. Rocku është plakur bashkë me priftërinjtë dhe ndjekësit e tij. Miti nuk ndyhet më. E kur një mitologji është tepër e higjienizuar, mbetet vetëm si fenomen konsumi, apo i revivalit, përballë të cilit, dora-dorës që kalojnë vitet, esenca, d.m.th. emocioni rezulton sipërfaqësor. (L’espresso)

flm